In alle landen die het gebruik, de productie en de distributie van cannabis hebben gelegaliseerd of dit overwegen te doen, staat de volgende vraag steeds centraal: hoe de productie en distributie te reguleren? Wie mag cannabis produceren, onder welke voorwaarden, en hoe moet de distributie plaatsvinden? Verscheidene modellen zijn mogelijk en werden reeds geïmplementeerd, vaak door verschillende opties samen te brengen: productie en/of distributie door de staat (Canada, Uruguay), productie en distributie door commerciële actoren (verscheidene Amerikaanse staten), zelfproductie door gebruikers (Uruguay, verschillende Amerikaanse staten, enkele provincies van Canada) en Cannabis Social Clubs (Uruguay).
HetCannabis Social Club(CSC) model is een originele oplossing dat een antwoord kan bieden op verschillende uitdagingen in de regulering van cannabis. CSC’s zijn verenigingen van volwassen cannabisgebruikers, die gezamenlijk de teelt en distributie van cannabis onder hun leden organiseren. De clubs opereren op een niet-commerciële basis en in een gesloten circuit. Dit betekent dat enkel mensen die formeel zijn aangesloten bij deze verenigingen het recht hebben om deel te nemen aan hun activiteiten en op deze manier cannabis verkrijgen voor persoonlijk gebruik. Het basisidee is dat daar waar het een persoon toegelaten is een of meer cannabisplanten te kweken, een verenigde groep mensen hetzelfde aantal planten, vermenigvuldigd met het aantal leden, mag kweken. Hierbij worden de middelen gebundeld, wat onder meer schaalvoordelen, de uitwisseling van variëteiten en de overdracht van know-how toelaat.
In zekere zin zijn CSC’s een tussenniveau tussen zelfteelt en een grootschaliger commerciële productie, met inachtneming van een niet-commerciële ethiek. De onafhankelijkheid die zij hebben ten aanzien van de industrie en van winstbejag garandeert een kwaliteitsvol product (leden produceren voor zichzelf) aan een redelijke prijs. Gezien de modaliteiten van het CSC-model (regelmaat van distributie, registratie van leden, enz.), zijn de clubs meer gericht op regelmatige gebruikers. Het model heeft bijgevolg potentieel om een aanzienlijk deel van de zwarte markt te beteugelen, wat steeds een belangrijk doel is bij de legalisering van cannabis. Daarnaast bevatten CSC’s een aspect van socialisatie rond de productie en het gebruik van cannabis. Naast de banden die hierdoor ontstaan, maakt het ook de verspreiding van schadebeperkende praktijken mogelijk. Het model is echter niet geschikt voor alle gebruikersprofielen en is bijgevolg slechts een gedeeltelijke oplossing voor de cannabisproductie en -distributie in een gelegaliseerde markt. Het kan wel een belangrijke pijler zijn.
Het CSC-model zag het levenslicht aan het begin van de jaren negentig in Spanje, waar het op grote schaal tot bloei kwam. Naar schatting zijn er momenteel bijna 1000 CSC’s in Spanje. Ondanks verschillende wetgevende pogingen worden de clubs er nog steeds niet wettelijk erkend. Het enige land dat cannabis social clubs heeft gereguleerd en dus officieel heeft toegestaan, is voorlopig Uruguay, dat cannabis legaliseerde in 2013. In België verschenen verschillende CSC’s halverwege de jaren 2000. Vanuit een militante benadering hebben zij hun activiteiten nooit verborgen gehouden in de hoop het debat vooruit te helpen. Justitie heeft hier echter nooit oor naar gehad. Na jarenlange vervolgingen en verschillende vonnissen, ook al zijn leden van CSC’s nooit veroordeeld als drugscriminelen, is het signaal van justitie duidelijk: cannabis blijft illegaal op grond van de wet van 1921 en overtreders zullen niet ongestraft blijven. Toch wordt het model door veel waarnemers en belanghebbenden uit de betrokken sector vooropgesteld.
Meer informatie:
Oproep: Steun de Cannabis Social Clubs, #STOP 1921
“Laat gecontroleerde vzw’s cannabis aanbieden”, De Standaard, 28 januari 2020
