Werkt drugs verbieden? De geschiedenis leert ons dat dit niet het geval is. Het volgende voorbeeld kan als historische waarschuwing dienen. Wist je dat de meest gebruikte en sociaal aanvaarde drug, alcohol, ooit verboden was in (vooral) de Verenigde Staten? Onlangs “vierden” we ook de 100ste verjaardag van deze “Prohibition” of “Drooglegging”.
De oorsprong van dit verbod was vooral moreelen werd geleidelijk ingevoerd door de geduldige lobby-inspanningen matigingsorganisaties, meestal vanuit christelijke hoek. Deze organisaties merkten de schadelijke effecten van alcohol (huiselijk geweld, gezondheidsproblemen,…) en zagen het eerder als een moreel dan als een maatschappelijk probleem. Daarom voerden zij campagne voor een totaalverbod op alcohol, en met succes.
Tussen 1920 en 1933 was de productie, invoer, transport en verkoop van alcohol verboden in de Verenigde Staten krachtens het 18e amendement op de grondwet. Deze nogal radicale maatregel had veel gevolgen, waarvan sommige uiteraard onverwacht waren. Zoals men vooraf kon raden stopte het alcoholgebruik niet van de ene op de andere dag. Het ging ondergronds,in de beruchte speakeasies of clandestiene bars (soms uitgerust met geheime kelders en ondergrondse gangen). Sommige van deze bars produceerden zelf alcohol, weliswaar van twijfelachtige kwaliteit. Daarnaast werd de productie verplaatst naar speciaal uitgeruste boten die voor anker lagen buiten de territoriale wateren.
Om de clandestiene verkooppunten te bevoorraden, werd illegale alcohol geproduceerd onder bedenkelijke omstandigheden en zonder kwaliteitscontrole, wat vaak resulteerde in een eindprodukt van een al even bedenkelijke kwaliteit. Dit leidde in veel gevallen tot hersenbeschadiging, waaronder verlamming en blindheid, en zelfs tot de dood. Ook productieongevallen (branden en ontploffingen), veroorzaakt door de clandestiene productieomstandigheden waren niet ongewoon. Al deze economische activiteit die in de illegaliteit werd geduwd, was een geschenk uit de hemel voor criminele organisaties: Al Capone, de meest beroemde onder de maffiosi, kon zijn imperium opbouwen dankzij het verbod. De maffia controleerde de hele keten, van productie via import en distributie tot clandestiene afzet. Om politionele en gerechtelijke gevolgen te voorkomen, infiltreerde en corrumpeerde ze de instanties die haar moest opsporen en bestrijden. Bijgevolg bleken de kolossale inspanningen en budgetten die werden geïnvesteerd om het verbod af te dwingen en overtreders aan te pakken, jammerlijk ineffectief…
Bovenop de immense kosten voor politie en justitie verzwakte de Drooglegging ten slotte de overheidsfinanciën ook door het verlies aan inkomstenten gevolge van de overdracht van een volledige economische sector aan criminele organisaties: de fiscale inkomsten van de alcoholsector verdampten volledig.
Dit alles doen ons denken aan de huidige situatie wat betreft illegale drugs. In beide gevallen ging het over alom gebruikte middelen die om morele redenen verboden werden, in weerwil van het gezond verstand, en zonder enige aandacht voor haalbaarheid of efficiëntie. Een niet-afdwingbare wet wordt niet alleen slecht gehandhaafd, maar ze ondermijnt ook de geloofwaardigheid van de rechtsstaat, vooral wanneer blijkt dat sommige gezagsdragers zelf de wetten die ze uitvaardigen, overtreden. We moeten bovendien helaas vaststellen dat het verbod op een roesmiddel het gebruik ervan niet inperkt, maar vooral als gevolg heeft dat het de schadelijke effecten van dit gebruik verergert, zowel op het gebied van gezondheid als op maatschappelijk vlak.
Eigenlijk is het belangrijkste verschil tussen het verbod op alcohol en dat op andere drugs het feit dat dit laatste verbod nog steeds van kracht is. Dit verschil is wellicht te verklaren vanuit sociaal-cultureel oogpunt: alcohol is niet alleen een wijdverspreide drug (sommige andere drugs zijn ook wijdverspreid), maar wordt ook volop geconsumeerd door de elite. Elke illegale drug daarentegen werd op een bepaald moment in de geschiedenis geïdentificeerd als de favoriete drug van een minder gegoede minderheid. Op die manier was zo’n verbod een gemakkelijke manier om bepaalde bevolkingsgroepen te controleren die als potentieel gevaarlijk werden beschouwd. In de Verenigde Staten heeft de oorlog tegen drugs de afgelopen decennia de (steeds meer geprivatiseerde) gevangenissector aangewakkerd met slachtoffers die even arm als winstgevend zijn. Mensen die meestal ‘misdaden’ zonder slachtoffers hebben gepleegd. Een extra reden om zo snel mogelijk een einde te maken aan deze schande en de ‘oorlog tegen drugs’ naar de geschiedenisboeken te verwijzen.
